Dierensymboliek in het Hindoeïsme

Het Hindoeïsme is gevormd uit diverse tradities en heeft niet één bepaalde stichter. Het kent diverse stromingen met hun eigen heiligen, leraren en goden. De meeste hindoes geloven in God, die Brahman heet. Ze aanbidden veel verschillende goden die allemaal op hun eigen manier iets laten zien van de éne God Brahman. De belangrijkste drie gedaantes zijn: Brahma, Vishnu en Shiva. Elke hindoegod wordt geassocieerd met een dier dat zijn rijtuig is.

Brahma is de schepper van het heelal. Hij heeft 4 hoofden die alle vier een windrichting opkijken. Hij rijdt op zwanen of zit op een heilige lotusbloem.
Vishnu is met zijn vier armen de beschermer van de wereld. Hij wordt vaak afgebeeld op een adelaar of slapend op een reuzenslang. Shiva is de vernietiger van het kwaad in het heelal. Hij gaat over iemands dood en bepaalt hoe die weer terug op aarde komt.
Shiva rijdt op een grote stier en wordt vaak afgebeeld met een tijgervel en een slang om zijn nek.

Hindoes hebben respect voor alles wat leeft. Alle levensvomen zijn manifestaties van God en hebben een ziel. Dieren zijn geen inferieure wezens, maar manifestaties van God op een lagere schaal van evolutie vergeleken met mensen. De meeste Hindoestanen geloven dat niet menselijke dieren onder de mens staan. Ze bevatten een goddelijke vonk, kunnen menselijk worden en verlossing bereiken.

Er is niet één duidelijke visie vanuit het Hindoeïsme over de juiste manier van omgaan met dieren. Veel hindoes zijn vegetariër, omdat ze geen dieren willen doden om te eten, maar ook omdat ze hun geest 'zuiver' (sattvisch) willen houden

Veel dieren worden als heilig gezien. De bekendste daarvan is de koe. Een groot aantal dieren is heilig vanwege de functie die ze vervullen als vehikel voor een god. Elke hindoegod wordt geassocieerd met een dier dat zijn rijtuig is.

Agni (vuurgod) rijdt op een ram of bok
Durga (godin voor deugdzaamheid en rechtvaardigheid) rijdt op een leeuw of op een tijger
Ganesha (god voor wijsheid en succes) berijdt zijn rat en heeft het hoofd van een olifant
Krishna (in veel hindoeïstische stromingen beschouwd als een incarnatie van Vishnu) rijdt op een koe
Saraswati (godin voor wetenschap en kunst) wordt geassocieerd met een zwaan of pauw
Vayu (god van het leven) rijdt op een antilope

Ganesha

Toch betekent dit niet dat al deze dieren in de dagelijkse praktijk vereerd worden. Velen lijken een semi-heilig bestaan te leiden, waarin van verering nauwelijks sprake is. De ram noch de antilope staan bekend als erg heilig. En zelfs de koe is niet helemaal heilig. In Nepal wordt eenmaal in de vijf jaar het Gadhimai-festival gehouden in de Gadhimai-tempel van Bariyarpur dat een maand duurt. Hier komen ongeveer vijf miljoen hindoes op af en worden heel veel dieren ter ere van de godin Gadhimai geslacht. Geschat wordt dat tijdens het festival in 2009 meer dan 500.000 dieren zijn geslacht waaronder waterbuffels, varkens, geiten, kippen, duiven en eenden. Dit gaat gepaard met veel dierenleed, omdat dieren niet vooraf worden bedwelmd. Tegen dit festival is dan ook veel bezwaar van diverse dierenorganisaties. Klik hier voor een korte film. Andere festivals waarbij dieren worden geofferd zijn Dashain (Nepal) en het Chhattar festival (India), maar ook in Sri Lanka, Indonesië en Vietnam vinden nog dierenoffers plaats. Voor meer info, klik hier voor meer informatie op de website van Occupy for Animals.

Bronnen / Meer weten?

Boeken

Jansen, E.R., De Beeldentaal van het Hindoeïsme, 1993

Schouten, M., De spiegel van de natuur: het natuurbeeld in cultuurhistorisch perspectief, 2005
Waldau, P., A Communion of Subjects: Animals in Religion, Science, and Ethics, 2009

Websites

BBC-Animal Ethics

Indiaweb

Lezingen/filmpjes

Filmpje 'Kindness to Animals in Religions'