Dieren in verschillende genres van de schilder- en beeldhouwkunst

Abstract
Een abstract is een afbeelding waarin niet is geprobeerd om een object, bijvoorbeeld een dier, natuurgetrouw weer te geven maar abstract. De werkelijkheid is niet altijd zichtbaar, Vormen, kleuren, lijnen en materialen spreken voor zichzelf.  Abstracte kunst is een richting binnen de moderne kunst die aan het begin van de 20e eeuw ontstond.

Dierenportret: huisdieren
Het dierenportret ontstond eind 17e/begin 18e eeuw. De rijkere burgerij laat van hun huisdier(en) een portret maken of poseren samen met hun dier. De portretten tonen de schoonheid van het dier, maar ook de status van de eigenaar.

Dit hangt samen met het feit dat gedurende deze eeuwen de kennis over anatomie groeit en er langzaamaan meer interesse in de gevoelswereld van dieren ontstaat. Het dierenportret volgt ook op de portretkunst die in de Republiek vanaf het begin van de 17e eeuw groeide. Dit hing samen met de opkomst van de burgerij en het patriciaat dat een portret van zichzelf liet maken, voornamelijk als statussymbool.

Dierenportret: exotische dieren
In de 15e, 16e en 17e eeuw werden diverse ontdekkingsreizen gemaakt en werden Amerika, Azië en Afrika ontdekt. Op de schepen werden diersoorten meegenomen die men in Europa niet kende. Vorsten en rijke burgers verzamelden deze dieren in hun menagerieën of rariteitenkabinetten. Wetenschappers bestudeerden ze en schilders maakten er schilderijen en beeldhouwwerken van en toonden daarmee o.a. leeuwen, olifanten, struisvogels en neushoorns in hun werken.

Dierenportret: ruiterportret
Een ruiterportret toont een geportretteerde persoon, meestal een vorst(in), iemand van adel of rijke koopman op of naast een paard. Een ruiterportret toont vooral de status van de persoon.

Genrestuk
Een genrestuk is een schilderij dat het dagelijks leven als onderwerp heeft. De naam genrestuk ontstond pas in de 19e eeuw, maar het genre werd populair in de 17e eeuw. Schilders schilderden o.a. huiselijke taferelen (deftig of volks), feestvierende boeren, vrolijke gezelschappen en kinderen die kattenkwaad uithalen. Mensen spelen een belangrijke rol in genrestukken, maar zijn anoniem afgebeeld. Vaak zijn er ook dieren op te zien, maar niet in de hoofdrol. In het schilderij zit vaak een morele boodschap verborgen, soms wordt die gesymboliseerd door een dier.
Johannes Vermeer, Frans Hals en Jan Steen zijn o.a. bekende genrestukschilders uit de 17e eeuw.

Historiestuk
Een historiestuk toont voorstellingen/verhalen van exemplarische scènes uit de Bijbel, de mythologie, de literatuur of de geschiedenis.

Landschap
Gedomesticeerde en wilde dieren zijn vaak te zien als onderdeel van een landschap. Ze maken de bergen, valleien, bomen, rivieren en bossen met hun aanwezigheid nog meer levensecht. De landschapsschilderkunst was in de 17e eeuw niet altijd realistisch. Ze stond sterk onder invloed van 16e-eeuwse schilders als Joachim Patinir en Pieter Bruegel de Oude uit de Zuidelijke Nederlanden die landschappen vaak niet natuurgetrouw schilderden en soms Italiaanse landschapselementen toevoegden. Noord-Nederlandse navolgers als Hendrick Avercamp en Esaias van de Velde schilderden echter op basis van wat ze letterlijk hadden waargenomen. De horizon werd vaak bewust laag gehouden, hetgeen ruimte gaf aan het kunnen weergeven van het weer en de karakteristieke weidse Hollandse wolkenluchten. Vanaf 1620 ontstond daarmee een typisch Hollandse landschapsschilderkunst. Uit de eerste eeuw zijn Romeinse fresco's van landschappen ter versiering van ruimtes bewaard gebleven in Pompeï en Herculaneum.

Stadsgezicht
In de 17e eeuw, de tijd van de Gouden Eeuw, die zorgde voor economische groei ontstond een hernieuwde belangstelling voor architectuur. Dat weerspiegelde zich in de schilderkunst en diverse schilders begonnen zich te specialiseren in het maken van stadsgezichten met gebouwen en kerken, waarbij de architectonische aspecten vaak de thematiek bepaalden. Op deze schilderijen zijn vaak ook honden en paarden als onderdeel van het stadstafereel te zien.

Stilleven
Een stilleven toont een geschilderde voorstelling van levenloze objecten zoals bloemen, voedsel, waaronder (exotisch) fruit, wild, vis en gevogelte, aardewerk, servies of andere huiselijke voorwerpen, wetenschappelijke of muziekinstrumenten. Het stilleven is niet verbonden met een bepaalde periode, maar van alle tijden. De Romeinen schilderden al stillevens op muren zoals blijkt uit de opgravingen in Pompeï.

Stilleven: Jachtstuk
Het jachtstuk betreft een stilleven waarop de dode dieren zijn te zien die zijn geschoten of gevangen. Het zijn vaak pronkstukken, omdat ze qua compositie vaak theatraal en vol overdaad zijn weergegeven met sterke licht-donker contrasten.

Stilleven: Visstilleven
Visstillevens zijn stillevens waar dode vis en/of schelpdieren centraal staan. Schubben, tentakels, vocht, slijm en ogen van de vissen worden minitieus geschilderd. Om dynamiek in de positie te krijgen, vis is immers slap, stapelden schilders ze op elkaar of hingen ze ze aan een touw of haak. De stillevens tonen dat vis een belangrijk onderdeel is van het Nederlandse eetpatroon en het belang van de vishandel voor de Nederlandse economie. Dit genre wordt in de 17e eeuw vooral populair in de Noordelijke Nederlanden.

Veestuk
In de 17e eeuw komt ook het veestuk op. Een specialisme in de schilderkunst dat tot in de 20e eeuw populair blijft. Het gaat hierbij om schilderijen waarin vee, vooral runderen, schapen, geiten en varkens, centraal staan. Vaak zijn de dieren in een landschap afgebeeld, maar ook in stallen of op veemarkten.

Assemblage
Een beeld dat bestaat uit een samenstelling van driedimensionale (gevonden) voorwerpen of meerdere materialen (driedimensionale collage).

Borstbeeld
Een half standbeeld vanaf de heupen

Buste
Een borstbeeld vanaf de helft van de borst.

Console
Een console is een uit de muur stekende steen of constructie die als steun voor een balk, beeld, gewelf of balkon dient. Een console is vaak met beeldhouwwerk versierd.
Een kraagsteen lijkt op een console, maar deze is niet met beeldhouwwerk versierd.

Fonteinen
is een natuurlijke of kunstmatige installatie die water spuit. Vaak worden ze 'aangekleed' met (water)dieren en wordt het water door de bek van een dier geleid.

Fronton of timpaan
Driehoekige gevelveld tussen de kroonlijst en de schuin oplopende daklijsten van een gebouw.

Gedenkteken
Herinneringsteken meestal voor slachtoffers van een oorlog.

Gevelsteen
Gevelstenen ontstonden in de tweede helft van de 16e eeuw en werden tot de 18e eeuw gebruikt als ‘huisteken’, omdat er nog geen huisnummers waren. Gevelstenen bevatten een afbeelding en/of tekst die iets over het huis, de bewoner of zijn beroep of herkomst zegt. Na de invoering van huisnummers begin 19e eeuw zijn veel gevelstenen verloren gegaan.  

Installatie
Een ruimtelijke opstelling van heterogene voorwerpen of objecten

Kapiteel
Bekroning van een zuil met een kunstwerk.

Monument

Ornament
Dit is een  versieringselement dat tot doel heeft een gebouw of delen daarvan te versieren. Ze zijn o.a. te zien op zuilen, ramen, kapitelen, consoles, timpanen, trapleuningen en deuren.

Een festoen of guirlande is een vorm van versiering met fruit, bladeren en/of bloemen in de vorm van een slinger die aan de uiteinden omhoog worden gehouden door linten of  medaillons. 

Plastiek
Ruimtelijke beelden die ontstaan door het toevoegen van een beweeglijke, kneedbare, 'plastische' massa die wordt gemodelleerd of gegoten.

Portretkop
Een 3-dimensionaal portret van een hoofd

Reliëf
Een driedimensionale beeldhouwkundige afbeelding op een platte achtergrond in bijvoorbeeld steen, hout, keramiek of metaal (brons). Hierdoor ontstaan een hoogteverschil. Er zijn drie soorten reliëfs:

1. een haut (hoog)-reliëf waarin relatief veel hoogteverschil is. De voorstelling is veel volumineuzer uitgewerkt; soms zijn de figuren zelfs bijna vrijstaande beeldhouwwerken.

2. Een bas (laag)-reliëf (letterlijk: laag reliëf) waarin relatief weinig hoogteverschil is, zoals de afbeelding op een munt.

3. een verdiept reliëf waarbij de vorm is uitgehouwen uit het achterliggende oppervlak. een vorm van bas-reliëf waarbij de achtergrond niet is bewerkt, maar alleen de figuur zelf is uitgehouwen uit het oppervlak.

Ruiterbeeld
Een standbeeld waarop een persoon als ruiter is uitgebeeld, dus zittend op een paard

Sculptuur
Een kunstwerk dat wordt vervaardigd door materiaal te verwijderen, bijvoorbeeld door hakken of snijden.

Sluitsteen

Standbeeld
bijvoorbeeld een staande figuur of ruiterstandbeeld