Dieren in de film en op TV

Dieren als acteur

Behave in natuurfilms en in documentaires worden dieren ook veelvuldig als 'acteur' ingezet. Als acteur vervullen ze verschillende rollen. Ze spelen de rol van held, detective, gezinslid, maar ook als monsters in horrorfilms. Vaak worden ze vermenselijkt en kunnen ze praten. Uit veel films valt de relatie af te leiden die we met dieren hebben en de emoties die dieren bij ons oproepen: plezier (Beethoven), bewondering (The Incredible journey), angst (Jaws, Aeregonofobia, King Kong). Sommige dieren fungeren ook als rolmodel voor de mens, denk aan films als Batman en Spiderman.
Veel films dragen ook een moraal in zich. Dieren staan er symbool voor mensen en geven aan hoe we met onszelf, elkaar, dieren en de wereld om ons heen behoren om te gaan, wat toelaatbaar is en wat niet. Veel Disneyfilms zijn daar een goed voorbeeld van.

De eerste 'dierenfilm'

De uitvinding van projectie (eind 18e eeuw), fotografie (begin 19e eeuw) en de introductie van celluloid rollen (1889) droegen allemaal bij aan de ontwikkeling van de eerste film. In 1878 maakte Eadweard Muybridge (1830 - 1904)  in 1878 een serie van twaalf foto’s vlak achter elkaar van een galopperend paard genaamd Sallie Gardner. De foto's waren bedoeld om de galop van paarden te onderzoeken, maar achter elkaar geprojecteerd vormen de foto’s een filmpje dat een halve seconde duurt. Muybridge toonde de foto's met zijn Zoopraxiscope (misschien wel de eerste filmprojector) aan het publiek. Zie hier de film 'Sallie Gardner at a Galop'.

Later maakte Eadward Muybridge ook beelden van een kameel (1883), een bison (1886), een vallende kat (1894) en een lopende kat, een leeuw, een struisvogel, baviaan, vogels en een olifant. De Fransman Étienne-Jules Marey deed soortgelijke experimenten, maar gebruikte daarvoor een fotografische revolver en fotografeerde vogels. Klik hier voor filmbeelden op YouTube.

De eerste kattenfilmpjes

Speelfilms met dieren

'Rescued by Rover' uit 1905 is de eerste korte stomme film waar een hond (Blair) een hoofdrol speelde. De hond helpt bij de opsporing van een gekidnapte baby. Blair kan worden gezien als het eerste dier dat acteert. Later werd ook de hond Jean 'The Vitagraph Dog' (190?-1916) bekend als acteur.

Inmiddels zijn er meer dan honderden speelfilms met dieren. In veel van die films zie je de relatie tussen mens en dier, al dan niet kritisch of vanuit een moraal, weerspiegeld, zoals:

• Dieren als gezelschap: The incredible journey (1963), Beethoven (1992), Marley & me (2008), Hachi A Dog's Story (2009)
• Dieren in de natuur: The Birds (1963), Jaws (1975)
  
• Dieren in oorlogstijd: War Horse (2011)
  
• Dieren en onderzoek: Jurassic Park (1993), Slice (2009), The Rise of the planet of the apes (2011)
  
• Dieren voor vermaak: Free Willy (1993), We bought a Zoo (2011)
  
• Dieren voor voedsel: Babe (1995), Charlotte's Web (2006)
  

Voor een overzicht van films met dieren, klik hier.

Animatiefilms

De animatiefilm How a mosquito operates uit 1912 is waarschijnlijk de eerste 'dierenanimatiefilm' met in de hoofdrol een mug. In 1914 maakt McCay Gertie the Dinosaur over een diplodocus. McCay ging destijds op tournee met deze film en ging daarbij voor het filmscherm staan waarbij hij deed alsof hij de geanimeerde Gertie dresseerde.

Met name Walt Disney heeft de animatie/tekenfilms verder ontwikkeld. Hij is de geestelijk vader van Mickey Mouse. Steamboat Willy (1913) was het eerste filmpje van Mickey en de eerste tekenfilm met geluid. Klik hier voor mee informatie over Disney en dieren en hier voor een filmpje waarin 15 animatiedieren uit verschillende Disneyfilms bijeen zijn gebracht. Het genre is inmiddels erg groot. Ook in veel animatiefilms zie je de relatie tussen mens en dier weerspiegeld, al dan niet met een kritische noot of moraal, zoals:

• Dieren voor bont: 101 Dalmatiërs
• Dieren voor gezelschap: Bolt, The Aristocats
• Dieren in de natuur: A Bug's Life, Bambi, Fantastic Mr. Fox, Finding Nemo, Happy Feet, Lion King
• Dieren voor vermaak: Dombo, Madagascar
• Dieren voor voedsel: Chicken Run, Free Birds
  

 Voor een overzicht van dieren in animatiefilms, klik hier.

TV-series 

TV-series met dieren

Dieren zijn ook veel te zien in televisie-series. Klik hier voor een overzicht. Enkele series waarin het dier een hoofdrol had zijn: Lassie (1954-1972) Mr. Ed (1961-1966, zie foto) Flipper (1964-1968) Skippy (1966-1968) Boomer (1980-1982) Commissaris Rex (1994-2004)

TV-series met animatiedieren

Veel TV-series kennen ook animatiedieren. Series van Walt Disney, Warner Bros (Loonely Tunes tekenfilms), Hanne-Barbera (Flinstones) en Metro-Goldwyn-Mayer Studios (Tom & Jerry, Pink Panther) hebben hier aan bijgedragen. In Nederland zijn verder o.a. de animatiefilms te zien (geweest) van Alfred Jodocus Kwak, Calimero (klik hier voor de eerste aflevering), Maja de Bij, Plons de Kikker, Boes. Voor een overzicht van tv-series met animatiedieren klik hier. Op Cartoon Network zijn dagelijks veel tv-series met animatiedieren te zien.

TV-series met dierenpoppen

De Fabeltjeskrant (1968-1973) Bolke de Beer (1976-77) Sesamstraat (in Nederland sinds 1976) The Muppetshow (1976-1981) De Bereboot (1977-1982)

Films door dieren

The Chimpcam Project In de dierentuin van Edinburgh is in de periode 2008-2010 aan elf chimpansees een camera gegeven. Het was onderdeel van een onderzoeksproject van de Universiteit van Stirling om inzicht te kunnen krijgen in hoe chimpansees naar de wereld kijken. De BBC heeft als onderdeel van haar programma 'The natural world' filmbeelden die de chimpansees hebben gemaakt uitgezonden. Klik hier voor de preview.

Catcam In 2007 ontwikkelde Jürgen Perthold de zogenaamde Catcam voor zijn kat Mr. Lee. Het betreft een kleine fotocamera die hij om de nek van zijn kat hing en die iedere minuut een foto maakt. Inmiddels is er ook een Video Catcam die filmbeelden maakt van waar de kat komt.

Televisieprogramma's over dieren

In 1981 verscheen het eerste programma waarin dieren de hoofdrol spelen op televisie: 'Dierenmanieren'. Een programma bij de TROS dat werd bedacht door hondentrainer en dierenliefhebber Martin Gaus. In het programma liet hij het gedrag van honden en katten zien en vertelde hij de kijker hoe zij hun huisdieren moeten verzorgen en opvoeden. De show wordt later uitgebreid met onder andere paarden, schapen, geiten en slangen. Gaus komt daarna met een variant op Dierenmanieren, namelijk 'Dierenmanieren op reis'. In deze serie programma’s reist Gaus de wereld rond op zoek naar bijzondere dieren en gebeurtenissen rond dieren. Een vast onderdeel is het bezoek aan een dierentuin.

In 1991 komt de AVRO met het programma 'Alle dieren tellen mee'. Een dagelijks magazine met informatie en reportages over dieren dat wordt gepresenteerd door dierenarts Henk Lommers. Met tips over het verzorgen van dieren en ervaringen van een dierenarts. De gasten aan tafel zijn zowel dieren als mensen. 

Meer weten?

• Bousé, D., Wildlife Films, 2000
• Burt, J., Animals in Film, 2004
• Dierenbioscoop
  
• Filmposters met dieren
  
• Goldish, M., Hollywood Horses, 2008
• Helm, S. van der, JAAP, topmodel. Hoe mijn kat zijn eerste rol kreeg en ik een castingbureau voor dieren begon, 2013
• Ingram, D., Green screen: environmentalism and Hollywood cinema, 2000
• Lodge, L., Lights! Camera! Gallop! The story of the horse in film, 2012
• Mitman, G., Reel Nature: America’s romance with wildlife on film, 2009
• Palmer, C., Shooting in the wild. An insider's account of making movies in the animal kingdom, 2010
• WildFilmHistory